WOLNOŚĆ TWÓRCZOŚCI ARTYSTYCZNEJ, BADAŃ NAUKOWYCH
Wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury jest zagwarantowana każdemu Polakowi w przepisach Ustawy Zasadniczej. Bezpośrednio odnosi się do niej art. 73 Konstytucji RP w rozdziale „Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne”.
| Art. 73. Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury. |
Twórczość artystyczna jest elementem sfery dóbr osobistych podlegających ochronie przez przepisy kodeksu cywilnego. Wolność twórczości artystycznej należy postrzegać w powiązaniu z wolnością wypowiedzi również zagwarantowaną Konstytucyjnie (art. 54) oraz przez regulacje Europejskie (art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka).
Wskazując precyzyjnie – przepis art. 73 Konstytucji gwarantuje każdemu Polakowi wolność korzystania z dóbr kultury. Polega ona na zapewnieniu WSZYSTKIM dostępu do istniejących już dzieł. Dostęp do dóbr kultury swoim obywatelom ma obowiązek zapewnić państwo (art. 6 Konstytucji RP).
| Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. |
Oczywiście powyższa zasada ma swoje ograniczenia. Jak wynika z art. 31 Konstytucji, każda wolność, w tym twórczości artystycznej, może zostać ograniczona jeśli wynika z przepisów ustawy i gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Może mieć to miejsce wtedy, gdy realizacja określonego celu nie była możliwa przy użyciu innych mniej uciążliwych dla obywatela środków.
W komentarzu do art. 73 Konstytucji RP (autor Wiesław Skrzydło) czytamy: „W zakresie życia kulturalnego przepisy Konstytucji nie są tak bardzo rozbudowane, ale i tej dziedziny ustawa zasadnicza nie zostawia na uboczu. Ważne znaczenie ma przepis zapewniający wolność twórczości artystycznej, badań naukowych i ogłaszania ich wyników. Szczególna jego rola uwidacznia się w zestawieniu z sytuacją, jaka w tej dziedzinie istniała do 1989 r. By docenić wagę tych postanowień konstytucyjnych, należy przywołać treść art. 54, dotyczącego wolności wyrażania poglądów, który to artykuł w ust. 2 wprowadza zakaz cenzury. W okresie Polski Ludowej istniejąca wówczas cenzura nie tylko stanowiła ograniczenie wolności twórczości naukowej, literackiej itp., ale także hamowała jej rozwój, a dotyczyło to także publikacji wyników badań naukowych”.
opracował: rzecznik prasowy ORA w Łodzi.
