Podejrzany/oskarżony to strona postępowania karnego. Podejrzany to osoba, której postawiono zarzut popełnienia określonego przestępstwa w postępowaniu przygotowawczym (najczęściej przed prokuratorem, funkcjonariuszem policji). Oskarżony zaś to osoba, przeciwko której skierowano już akt oskarżenia do sądu.
Bardzo ważne jest podjęcie świadomych działań prawnych już w chwili, w której stawiany jest Ci zarzut popełnienia danego przestępstwa. Pierwsza Twoja relacja przedstawiona w sprawie i przyjęta taktyka jest kluczowa dla jej dalszego prawnego losu.
Podejrzany ma prawo do odmowy składania wyjaśnień w sprawie i do ewentualnego ich złożenia na każdym późniejszym etapie postępowania. W postępowaniu przygotowawczym podejrzany ma szereg uprawnień, z których często nie korzysta (np. prawo zgłoszenia wniosku o pisemne uzasadnienie zarzutów), przez co nie ma pełnej świadomości swojej sytuacji prawnej, decydując się na zasadniczą obronę swoich interesów dopiero przed sądem. W postępowaniu przygotowawczym podejrzany ma prawo zapoznania się z aktami postępowania dopiero na jego koniec – i to na wprost zgłoszony przez niego wniosek. Często podejrzani nie wiedzą jednak, że jest prawna możliwość, po uprzedniej zgodzie prowadzącego postępowanie, zapoznania się z aktami wcześniej.
Po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu oskarżony powinien czynnie uczestniczyć w prowadzonym postępowaniu. Często sprawy mają charakter skomplikowany – przesłuchiwani są świadkowie, biegli, którym należy zadać właściwe
i specjalistyczne pytania. Także zakończenie postępowania w danej instancji wymaga jego ustnego podsumowania,
w ramach tzw. głosów stron, co wymaga również umiejętności syntetycznego przedstawiania swoich racji.
Adwokat, działający jako obrońca podejrzanego/oskarżonego, jest pomocny w zagwarantowaniu przestrzegania jego uprawnień w postępowaniu karnym. W szczególności:
1. adwokat wyjaśni podstawę prawną zarzutów, a przede wszystkim zagrożenie karą za zarzucane przestępstwo;
2. adwokat może brać udział w czynnościach postępowania przygotowawczego, w których jego udział jest przewidziany przepisami prawa (np. okazaniach, przesłuchaniach świadków, biegłych), a przede wszystkim w każdej czynności z Twoim udziałem w postępowaniu przygotowawczym, zaś w postępowaniu sądowym, przez całe postępowanie, będzie Cię reprezentował przed sądem;
3. adwokat zbada, czy nie nastąpiło przedawnienie karalności zarzucanego czynu, a zatem czy na skutek upływu czasu możliwe jest stawianie Ci określonego zarzutu;
4. w sytuacji, gdy miałeś już konflikt z prawem, wyjaśni, jakie są tego konsekwencje w prowadzonym postępowaniu;
5. jeżeli uznasz za zasadne, adwokat pomoże Ci dobrowolnie poddać się karze, a przed sądem złożyć w wymaganym prawem czasie wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy;
6. adwokat ma doświadczenie i umiejętności w formułowaniu pytań do świadków i biegłych, żeby zweryfikować zasadność przedstawianych twierdzeń;
7. adwokat wyartykułuje Twoje racje w ramach głosów końcowych.
