DOZÓR ELEKTRONICZNY
Zastanawiasz się, czy możesz odbywać karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym? Sprawdź, jakie warunki musisz spełnić, żeby ubiegać się o dozór elektroniczny.
Dozór elektroniczny jest jedną z instytucji prawa karnego wykonawczego, która adresowana jest do osób skazanych na karę pozbawienia wolności. Jej istota sprowadza się do umożliwienia skazanemu odbywania orzeczonej wobec niego kary w warunkach nieizolacyjnych, czyli poza zakładem karnym, co pozwala skazanemu na kontynuowanie życia osobistego, rodzinnego i zawodowego pomimo skazania.
Nie oznacza to oczywiście, że skazany może, w trakcie odbywania tej kary, przebywać w każdym czasie w dowolnie wybranym miejscu. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego polega bowiem na kontrolowaniu zachowania skazanego, który pozostaje poza zakładem karnym, przy pomocy różnego rodzaju środków technicznych. Kontrola ta sprowadza się przede wszystkim do stałej weryfikacji tego, czy skazany przestrzega nałożonego na niego przez sąd penitencjarny obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym ściśle określonym miejscu w wyznaczonym czasie. Ściślej rzecz ujmując, aby kontrola ta była możliwa do zrealizowania, na przegubie dłoni, bądź na nodze skazanego mocowany jest elektroniczny nadajnik, który pozostaje w stałej łączności z zamontowanym w miejscu odbywania kary stacjonarnym urządzeniem rejestrującym, przekazującym odpowiednie sygnały do centrali monitorującej i przenośnymi urządzeniami monitorującymi stosowanymi głównie przez sądowych kuratorów zawodowych.
Jakie warunki należy więc spełnić, żeby ubiegać się o dozór elektroniczny?
Pierwszy wymóg formalny dotyczy wymiaru orzeczonej wobec skazanego kary pozbawienia wolności. Możliwość ubiegania się o udzielenie zezwolenia na odbywanie tej kary w systemie dozoru elektronicznego doznaje bowiem w tej mierze pewnych ograniczeń, gdyż z dobrodziejstwa omawianej instytucji mogą skorzystać wyłącznie osoby, wobec których wymiar orzeczonej jednostkowo kary nie przekracza jednego roku, a także osoby, wobec których wymierzono co prawda dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które mają zostać odbyte kolejno, lecz ich łączny wymiar także nie przekracza wskazanej powyżej granicy.
Poza osobami, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności w większym wymiarze, pozbawione możliwości skorzystania z tej instytucji są także osoby, które dopuściły się przestępstwa w warunkach tzw. multirecydywy (tj. gdy osoby te zostały uprzednio skazanie w warunkach recydywy specjalnej zwykłej i odbyły łącznie co najmniej karę jednego roku pozbawienia wolności, a popełniły ponownie umyślne przestępstwo – w okresie 5 lat od odbycia całości lub części ostatniej kary – przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia).
Nadto, skazany musi posiadać ściśle określone miejsce stałego pobytu, które zostanie następnie wskazane jako miejsce odbywania przez niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Co istotne, jeżeli w miejscu tym zamieszkują także inne, pełnoletnie osoby, możliwość zastosowania tej instytucji zależy od ich uprzedniej zgody. Zgoda ta musi zostać udzielona na piśmie i obejmować zarówno zezwolenie na odbywanie przez skazanego kary w systemie dozoru elektronicznego w miejscu wspólnego zamieszkania skazanego i tych osób, jak i na przeprowadzanie przez upoważniony podmiot dozorujący w trakcie odbywania kary wspomnianych wcześniej czynności kontrolnych. Cofnięcie raz udzielonej zgody, która stała się następnie podstawą zastosowania przez sąd wobec skazanego omawianej instytucji, jest bezskuteczne.
Kolejny, niezbędny wymóg formalny dotyczy warunków mieszkaniowych skazanego, które nie mogą stać na przeszkodzie możliwościom techniczno – organizacyjnym pozwalającym na kontrolowanie przebiegu wykonywania przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego przez upoważnione do tego podmioty. Warunek ten oznacza w istocie, że możliwość zastosowania tego systemu może zostać ograniczona z uwagi na przykład na brak zasięgu bezprzewodowej sieci wykorzystywanej do monitorowania skazanych.
Spełnienie powyższych wymogów formalnych nie przesądza jednak jeszcze o możliwości skorzystania przez skazanego z omawianej instytucji.
Sąd penitencjarny, który dokonywać będzie oceny zasadności złożonego przez skazanego wniosku o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, obowiązany jest bowiem rozważyć, czy zastosowanie tej instytucji będzie wystarczające dla osiągnięcia wobec skazanego celów kary. Istotne znaczenie będzie mieć więc w tym zakresie umiejętne sformułowanie uzasadnienia tegoż wniosku, który ma przekonać sąd o zasadności odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności w warunkach nieizolacyjnych. Pomocy w sporządzeniu tego rodzaju pisma oraz w przedstawieniu odpowiedniej argumentacji na posiedzeniu przed sądem skazanemu może udzielić skazanemu adwokat. Adwokat zadba przy tym o to, by wniosek o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary w tym systemie spełniał wszystkie wymogi formalne konieczne dla tego rodzaju pisma, aby został skierowany do właściwego sądu oraz opisywał w sposób jasny i konkretny wszystkie okoliczności świadczące o realizacji przesłanek pozwalających na skorzystanie z przedmiotowej instytucji.
Nadto, skazany który nie rozpoczął jeszcze wykonywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, w uzasadnieniu swojego wniosku, bądź na posiedzeniu musi przekonać sąd, że za potrzebą osadzenia go w zakładzie karnym nie przemawiają względy bezpieczeństwa, jego stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności. Z kolei na skazanym, który rozpoczął już wykonywanie kary w zakładzie karnym, spoczywa ciężar udowodnienia, że za udzieleniem zezwolenia na odbywanie kary w tym systemie, przemawia jego dotychczasowa postawa i zachowanie. W tych przypadkach zasadnicze znaczenie będzie mieć też odpowiednia opinia kuratora sądowego, bądź dyrektora zakładu karnego, w którym skazany przebywa.
Pamiętać należy, że dopiero spełnienie wszystkich opisanych powyżej przesłanek umożliwia zastosowanie wobec skazanego instytucji dozoru elektronicznego. Realizacja wymogów formalnych i materialnych, daje skazanemu szansę na przekonanie sądu o zasadności zastosowania wobec niego systemu dozoru elektronicznego, który pozwoli skazanemu na kontynuowanie nauki, bądź realizację obowiązków zawodowych, czy też rodzinnych i osobistych w warunkach nieizolacyjnych.
Adw. Karolina Zielińska
