Podsłuch w świetle prawa?

PODSŁUCH W ŚWIETLE PRAWA?

Ocena dopuszczalności stosowania podsłuchu (stwierdzenie, czy podsłuch jest legalny), a w konsekwencji, czy możliwe jest jego wykorzystanie w postępowaniu karnym uzależnione jest, w pierwszej kolejności, od ustalenia podmiotu, który rejestrację rozmowy zrealizował.

Wykorzystanie podsłuchu, rozumiane jako utrwalanie treści rozmów przy wykorzystaniu urządzeń technicznych, może nastąpić przez osoby działające w imieniu instytucji państwowych, w ściśle określonych prawem przypadkach. Powszechna dostępność urządzeń podsłuchowych sprawia, że w praktyce rejestracja treści rozmowy może nastąpić także przez osoby prywatne, które nie działają w ramach kompetencji przyznanych instytucjom państwowym.

Wykorzystanie podsłuchu przez osoby działające w imieniu instytucji państwowych.

W ściśle określonych prawem przypadkach służby oraz organy, takie jak m.in. Policja, w ramach uprawnień ustawowych nadanych instytucjom państwowym mogą stosować podsłuch. Może być to:

• podsłuch operacyjny – realizowany jeszcze przed wszczęciem postępowania karnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa podsłuch operacyjny wykorzystywany może być przez Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencję Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego i Służbę Wywiadu Wojskowego, Żandarmerię Wojskową, organy kontroli skarbowej oraz Straż Graniczną. Wskazane służby i organy mogą stosować podsłuch do kontroli i utrwalania rozmów w ramach własnych czynności operacyjnych, w przypadkach i na zasadach zawartych w przepisach określających zasady ich funkcjonowania.  

• podsłuch procesowy – kontrola i utrwalanie treści rozmów zarządzone po formalnym wszczęciu postępowania karnego. W przypadkach określonych w przepisach prawa podsłuch procesowy może zostać zarządzony przez sąd, na wniosek prokuratora, w celu dostarczenia dowodów dla toczącego się postępowania karnego lub w celu zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa.

Rozmowy, które zostały utrwalone przy użyciu podsłuchu stosowanego przez instytucje państwowe, bez spełnienia wymogów określonych w przepisach kodeksu postępowania karnego lub ustaw szczególnych, nie mogą zostać wykorzystane jako dowód w postępowaniu karnym. Podobnie dowodem w postępowaniu nie mogą być wyniki podsłuchu stosowanego przez instytucje państwowe, które nie mają do tego upoważnienia ustawowego lub też przeprowadzonego poza zakresem tego upoważnienia.      

Jeżeli w wyniku stosowania podsłuchu nie utrwalono materiałów mających znaczenie dla prowadzonego postępowania karnego lub pozwalających na jego wszczęcie – materiały te podlegają niezwłocznemu zniszczeniu.

W sytuacji, gdyby wyniki rejestracji rozmów miały zostać wykorzystane przeciwko osobie, co do której nie było prowadzone postępowanie karne i która nie była objęta taką kontrolą, może to nastąpić jedynie odnośnie tych przestępstw, które zostały ustawowo wyliczone. W takim przypadku prokurator, aby móc korzystać z nagrania, musi wystąpić do sądu z wnioskiem o wyrażenie zgody na jego wykorzystanie w postępowaniu karnym.

Wykorzystanie podsłuchu przez osoby prywatne.

Dla oceny prawnokarnych skutków, które mogą wynikać z utrwalenia rozmowy za pomocą urządzenia podsłuchowego istotne znaczenie ma to, czy osoba, która takiego utrwalenia dokonuje jest uprawniona do otrzymania informacji, które są zawarte w rozmowie:

• czy jest adresatem rejestrowanej wypowiedzi?
• czy uczestniczy za zgodą i wiedzą rozmówców w konwersacji?
• czy jest osobą trzecią dla której informacja taka nie jest przeznaczona?

W przypadku, gdy osoba stosująca podsłuch nie jest uprawniona do otrzymania informacji zawartych w utrwalanych rozmowach – założenie lub posłużenie się przez nią podsłuchem stanowić będzie przestępstwo określone w art. 267 kodeksu karnego. Występek ten zagrożony jest alternatywnie karami grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2, zaś jego ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

W sytuacji, gdy osoba rejestrująca rozmowę uprawniona była do otrzymania informacji zawartych w jej treści, np. z uwagi, iż sama w tej rozmowie uczestniczyła – jej zachowanie nie będzie mogło zostać zakwalifikowane jako przestępstwo. Dowód z takiego nagrania będzie mógł zostać wykorzystany w postępowaniu karnym i ujawniony poprzez odtworzenie w obecności osób uczestniczących w rozmowie, w tym celu aby mogły ustosunkować się do informacji zawartych w jej treści.