UMOWA Z NIANIĄ ZA KTÓRĄ NIE PŁACIMY SKŁADEK ZUS ? TO MOŻLIWE !
Od 1 października 2011 obowiązuje ustawa z 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech. Na mocy tej ustawy można zatrudnić nianię, która będzie sprawować opiekę nad dzieckiem w wieku od 20 tygodnia życia do trzech lat lub w wyjątkowych wypadkach czterech (jeśli dziecko nie kwalifikuje się jeszcze do wychowania przedszkolnego). Opieka może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy powyższy trzeci lub czwarty rok życia. Składki ZUS za nianię będzie finansował budżet państwa, a podatek – ona sama. Na rodzicach spoczywa tylko obowiązek dopełnienia formalności. Nianie, które dotąd wykonywały swoją pracę „na czarno”, po podpisaniu umowy podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, i mają możliwość dochodzenia swoich praw, takich jak określenie dokładnej stawki za nadgodziny oraz zakresu obowiązków. Rodzice z kolei na podstawie umowy mogą wymagać wykonywania konkretnych obowiązków, w przypadku problemów natury prawnej zyskują dowód ustaleń zwiększając poczucie pewności względem opiekunki.
Podstawowe pojęcia.
Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej – nigdy nie może to być jeden z rodziców. Rodzic, który sam wychowuje dziecko to panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik albo rodzic, w stosunku do którego orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, a także rodzic pozostający w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonka pozbawiono praw rodzicielskich lub odbywa on karę pozbawienia wolności. Ustawa ma zastosowanie również do rodzica, który faktycznie pozostaje w nieformalnym związku.
Nie istnieją żadne ograniczenia w pokrewieństwie między rodzicami dziecka a nianią – umowę uaktywniającą wolno podpisać z babcią, ciocią czy pełnoletnim rodzeństwem dziecka.
Umowa z nianią nazywana uaktywniającą (wiąże się bowiem z aktywizacją zawodową rodzica, który podejmuje zarazem pracę na podstawie umowy o pracę lub zlecenia) musi zostać zawarta w formie pisemnej.
Jej konieczne elementy to:
1. strony umowy;
2. cel i przedmiot umowy;
3. czas i miejsce sprawowania opieki;
4. liczbę dzieci powierzonych opiece;
5. obowiązki niani;
6. wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty;
7. czas na jaki umowa została zawarta;
8. warunki, sposób zmiany i rozwiązania umowy.
Choć zawarcie umowy uaktywniającej powoduje powstanie obowiązków w zakresie podatku dochodowego takich samych jak dla umowy zlecenia – to jednak uzyskujemy preferencje w postaci przejęcia na rzecz Skarbu Państwa składek ZUS za nianię. Każdego miesiąca sporządzamy rachunek do umowy uaktywniającej do 20 następnego miesiąca należy uiścić zaliczkę na podatek dochodowy, do końca lutego następnego roku sporządzić PIT 11 zaś do końca stycznia PIT 4R.
Składki za nianię na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe opłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenie za pracę Jeśli jednak niania zarabia więcej niż wynagrodzenie minimalne – składki pokrywa rodzic – ale tylko od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia.
Od czego zacząć?
Zaczynamy od podpisania umowy uaktywniającej – stosuje się do niej przepisy o zleceniu. Niania ma obowiązek posiadania aktualnych badań sanitarno-epidemiologicznych. Rodzic jest zobowiązany do wykonywania obowiązków jako płatnik składek – mimo, że w przypadku nie przekroczenia przez nianię minimalnego wynagrodzenia nie będzie musiał ponosić żadnych kosztów. Płatnikiem jest jeden z rodziców dziecka lub rodzic samotnie wychowujący dziecko.
Umowa aktywizacyjna, na podstawie której ma sprawować opiekę niania, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom:
• społecznym – emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu,
• zdrowotnemu.
Rodzic musi zgłosić nianię do tych ubezpieczeń od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania (na druku ZUS ZUA). Gdy kontrakt się rozwiąże lub wygaśnie, musi natomiast złożyć w ZUS tzw. wyrejestrowanie (na druku ZUS ZWUA).
Po zawarciu umowy uaktywniającej jeden z rodziców musi zgłosić się w ZUS jako płatnik składek na formularzu ZUS ZFA. Wyjątkowo nie musi go składać osoba, która już jest zarejestrowana jako płatnik, bo prowadzi własną działalność gospodarczą. Następnie zgłaszamy do ubezpieczeń nianię na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Wypełniony druk należy przekazać do ZUS w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń (rozpoczęcie wykonywania pracy). Po zakończeniu obowiązywania umowy należy wyrejestrować nianię z ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA, zaś płatnik (rodzic) musi się wyrejestrować na druku ZUS ZWPA z tą samą datą, z jaką wyrejestrował nianię.
Pomoc państwa w zakresie opłacania składek za nianię nie urywa się automatycznie wtedy, gdy rodzic przestaje pracować. Jeszcze przez następne trzy miesiące składki ZUS będą opłacane za nianię !
ZUS nie będzie natomiast opłacał składek na ubezpieczenia społeczne za nianię, gdy jeden z rodziców przebywa np. na urlopie macierzyńskim, urlopie ojcowskim lub urlopie wychowawczym. Jedyna składka, jaką niania musi finansować sama bez względu na wysokość pensji, to składka na ubezpieczenie chorobowe. Jednak to ubezpieczenie jest dla niej – tak jak dla zleceniobiorcy – dobrowolne. Najczęściej jednak niania będzie zainteresowana tym by podlegać w/w ubezpieczeniu – od niego zależy bowiem czy uzyska prawo do zasiłku chorobowego, opiekuńczego czy macierzyńskiego.
Opracowanie: adw. Piotr Kaszewiak, rzecznik prasowy ORA w Łodzi
Podstawa prawna:
Ustawa z 4 lutego 2011 o opiece nad dzieckiem w wieku do lat 3 (DzU nr 45, poz. 235 ze zm.)
Ustawa z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)
Ustawa z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.)
więcej informacji: http://www.zus.pl/files/nianie_poradnik.pdf
